Xalq ta’limi
vazirligi va U-Report yoshlardan maktab kutubxonalarining ishini yaxshilash
uchun qanday chora-tadbirlar ko’rish kerakligini bilish uchun ularning ahvoli
to’g’risida so’radi. Olingan ma’lumotlar Xalq ta’limi vazirligi tomonidan
maktab kutubxonalarining faoliyatini yaxshilash uchun ishlatilishi mumkin.
So’rovda respublika bo’yicha 1600 dan ortiq respondentlar ishtirok etishdi.
63% respondentlar maktabni bitirganliklariga qaramay, ushbu
so’rovda qatnashish uchun qiziqish bildirishdi. Barcha respondentlardan 26%
ishtirokchilar hozirgi kunda maktab yoki litseyda o’quvchi ekani ma’lum bo’ldi.
Muhim tahlillar:
1.
49% respondentlarni maktab kutubxonalariga
ko'proq zamonaviy adabiyotning mavjudligi jalb qiladi.
2.
50% dan ko’proq respondent-maktab o’quvchilari
maktab kutubxonalariga haftasiga bir yoki oyiga bir necha marta borishlarini
aytishdi.
3.
73% ishtirokchilar odatiy bosma kitoblarni
ma'qul ko'rishadi. Qizig’i shundaki, ushbu javobni eng
kichik yoshdagi respontenlarimizdan (14 yosh) boshlab barcha yoshdagi
respondentlar belgilagan.
4.
14 yoshgacha bo’lgan respondentlar fantastika va
detektivni ma’qul ko’rishishini, 15-19 yoshdagilar ko’proq badiiy va ilmiy-ommabop
adabiyotni tanlashini aytib o’tishdi.
5. Maktab kutubxonalarining ishini yaxshilash bo'yicha berilgan javoblar orasida quyidagi birinchi uchlik aniqlandi: 1) qulayliklar yaratish (yumshoq mebel, yaxshi yorug'lik, xushmuomilali hodimlar, tozalik va h.k.); 2) kitoblar sonini ko'paytirish va 3) bepul Internet va zamonaviy kopmyuterlar bilan jihozlash.
32% respondentlar haftasiga hech bo’lmaganda bir marta
maktab kutubxonalariga boradi yoki borganlar. Shuningdek, respodentlarning
yoshi ortgan sari, ular kutubxonalarga tez-tez borib turganliklari ma’lum
bo’ldi. 27% respondentlar maktab kutubxonalariga umuman bormasliklarini yoki
bormaganliklarini aytishdi.
50%dan ko’proq responden-maktab o’quvchilari maktab kutubxonalariga haftasiga bir marta yoki oyiga bir necha marta borishlarini aytib berishdi.
74% ishtirokchilar maktab/litsey kutubxonasida o’qish zali
bor ekanini aytishdi. 39% respondentlar maktab kutubxonalarida o’qish zali
ancha ko’rkam ekanini aytishdi, 35% respondentlar esa o’qish zali qulayliklarsiz
ekanini ta’kidlashdi.
Maktab
kutubxonalarida adabiyot asarlari yetarlimi, degan savolga U-Reportyorlar
quyidagicha javob berishdi:
1.
Bor, lekin kam – 40%
2.
Ha, yetarli – 25%
3.
Bor, lekin qiziqarli emas – 15%
4.
Faqat eski kitoblar – 12%
5.
Umuman kitoblar yo’q – 2%
6.
Bilmayman – 6%
Shuni ham ta’kidlash joizki, respondentlarning yoshi ortgan sari, ular maktab kutubxonalarida kitob yetarli emas degan xulosaga kelishi ma’lum bo’ldi. So’rovda qatnashgan maktab/litsey o’quvchilaridan (bu jami respondetlarning 26%i) 40%i kitoblar bor lekin kam ekanini ta’kidlashdi.
79% respondentlar kutubxonalarga borishlarini yoki oldin borganlarini ta’kidlashdi: shulardan 22% ishtirokchilar muntazam ravishda borishlarini aytib o’tishdi.
Respondentlarning yarmidan ko’pi (59%) yoshlar maktab kutubxonalarida kam o’qishadi deb hisoblashadi. Maktab/litsey o’quvchilari orasida ham javob xuddi shunday ko’rsatgichga ega.
Respondentlarning
yarmidan ko’pi (58%) maktab darsliklarini ijaraga olinishiga ijobiy qarashini va
bu holat ijara narxi yuqori emasligi tufayligini aytib o’tdi. Respondentlarning uchdan bir qismi (30%) darsliklar
bepul bo’lishi kerak deb hisoblashadi.
U-Reportyorlar maktab
kutubxonalariga qaysi kitoblar uchun borishlarini aytishdi:
1.
Badiiy adabiyot – 41%
2.
Ilmiy-ommabop adabiyot – 21%
3.
Detektiv – 12%
4.
Mashhur odamlar hayoti – 7%
5.
Fantastika – 5%
6.
Yumoristik adabiyot – 0%.
Ko’pchilik yigitlar ilmiy-ommabop adabiyotni maq’ul ko’rishsa,
qizlar esa badiiy adabiyotni hush ko’rishadi.
Shuningdek, 14 yoshgacha bo’lgan respondentlar fantastika va
detektivni ma’qul ko’rishishini, 15-19 yoshdagilar ko’proq badiiy va
ilmiy-ommabop adabiyotni tanlashini aytib o’tishdi.
Biz “Boshqa” deb
javob bergan 9% ishtirokchilardan maktab kutubxonalariga qaysi kitoblar uchun
borishini so’radik va quyidagi javoblarni oldik:
1.
Turli janrlar.
2.
Falsafa.
3.
Siyosat va huquq.
4.
Tarix va din.
5.
Detektiv va psixologiya.
6.
Sarguzasht va fantastika.
7. Dasturlash.
So’ralganlarning 73%i odatiy bosma (qog’oz) kitoblarni
ma’qul ko’rishar ekan. Qizig’i shundaki, ushbu javobni eng kichik yoshdagi
respontenlarimizdan (14 yosh) boshlab barcha yoshdagi respondentlar belgilagan.
18% respondentlar elektron kitoblarni tanlashdi. 7% ishtirokchilarga esa audio
kitoblardan foydalanish qulayroq ekan. 2% respondentlar umuman kitob
o’qimasliklarini aytib o’tishdi.
Ko’proq ayollar (80%), erkaklarga (69%) nisbatan, bosma
kitoblarni tanlashdi, ammo aynan erkaklar (9%), ayollarga nisbatan (3%), audio
kitoblarni xush ko’rishi aniqlandi.
Biz U-Reportyorlardan
maktab kutubxonalariga borishi uchun nimalar ularni jalb qilishini so’radik, va
quyidagi javoblarni oldik:
1.
Zamonaviy adabiyotning ko’pligi – 49%
2.
Qulaylik: mebel, yaxshi yorug’lik – 16%
3.
Kompyuter va bepul Internet – 14%
4.
Do’stlar bilan uy vazifasini bajarish – 13%
5.
Yaxshi hodimlar – 3%
Shuningdek, biz
respondentlarga maktab kutubxonalari yoshlarning sevimli maskaniga aylanishi
uchun qanday taklif berishlarini so’radik. Quyidagilar 6ta eng ko’p
uchragan takliflar:
1.
Qulayliklar yaratish va sharoitlarni yaxshilash:
qulay mebel, yaxshi yorug'lik, muhokama va dars qilish xonalari mavjudligi,
hodimlar hushmuomilaligi, kitoblarning ko'pligi, tozalik – 31%.
2.
Kutubxonalar fondini boyitish: barcha eski va
zamonaviy kitoblarning nashrlarini ko'paytirish va barcha foydalanuvchilarga ochiq
foydalanish uchun taqdim etish – 20%.
3.
Maktab kutubxonalarida kompyuterlar, elektron
gadjetlar va bepul Internet tarmog'ini o’rnatish – 11%.
4.
Kitoblarga oid kechalar, sayillar, bayramlar,
musobaqalar va turli o'yinlar o'tkazish – 10%.
5.
Yoshlarni ko'proq kitob o'qish musobaqalariga
jalb qilish: ma'lum vaqt ichida ma’lum son kitoblarni o'qish.
6.
Elektron kutubxona yaratish va barcha turdagi
adabiyotlarni elektron nushasini joylash – 8%.
Olingan ma’lumotlar O’zbekiston Respublikasi Xalq ta’limi
vazirligiga yuboriladi.
