UNICEF va Yoʻl harakati xavfsizligi bosh boshqarmasi bilan hamkorlikda oʻtkazgan soʻroviga 9811 U-Reportyor qiziqish bildirdi. Soʻrov maktabga olib boruvchi yoʻldagi harakat xavfsizligi bilan bogʻliq boʻlganligi sababli, tahlil uchun maktabga boradigan yoki oilada maktab oʻquvchisi bor respondentlar tanlab olindi. Shunday qilib, ushbu soʻrovda qatnashganlarning soni 7500dan ortiq kishini tashkil etdi.

Ishtirokchilarning aksariyati Toshkent shahri (16%), Samarqand va Fargʻona viloyatlariga (har bir viloyatda 10% dan) toʻgʻri keldi. Eng kam respondentlar esa Jizzax va Sirdaryo viloyatlarida qayd etildi (har birida 4% dan).

Gender boʻyicha, yigit respondentlar 61% ni va qizlar 37% ni tashkil qilgan boʻlsa, 2% respondentlargina oʻz jinslarini oshkor etishmadi.

Yoshi boʻyicha esa, barcha respondentlarning 25%i 30 yoshdan kattalarga toʻgʻri keldi. U-Report auditoriyasi (14-30 yosh) orasida 18 va 19 yoshdagi foydalanuvchilar (har biriga 7%dan) ushbu soʻrovda faolroq ishtirok etishdi.

Respondentlarning 1/3 qismi oʻzlari yoki oila a’zolari boradigan maktab atrofida yoʻl harakati xavfsizligini (YHX) ta’minlash boʻyicha hech qanday choralar koʻrilmagan, deb javob berdi. Ushbu javobni tanlaganlarning eng yuqori foizi (44%) Sirdaryo viloyatida qayd etilgan. Shuningdek, Surxondaryo (42%) va Jizzax (41%) viloyatlaridagi respondentlarning aksariyati maktab atrofida oʻquvchilarning xavfsizligini ta’minlash boʻyicha chora-tadbirlar amalga oshirilmaganligini ta’kidlab oʻtishdi. Navoiy viloyati (21%) va Qoraqalpog'iston Respublikasida (24%) boshqa viloyatlarga nisbatan kamroq respondentlar maktablar atrofida YHX choralari yoʻq deya e’tirof etdilar.

Soʻrov natijalariga koʻra, maktablar atrofida yoʻl harakati xavfsizligini ta’minlash boʻyicha eng ommabop choralar "Bolalar" belgisi (18%) va tezlik cheklovi (14%) ekan. Biroq, chizmadan koʻrinib turganidek, bu savolga javob berishda hududlararo farqlar mavjud. Masalan, Buxoro viloyatida yoʻldagi suni’iy balandliklardan koʻproq (21%) foydalanilgan ekan.

"Boshqa" javob variantini koʻrsatgan 4% respondentlar quyidagilarni yozdilar:

·       Bir nechta variantni tanladilar;

·       Maktab mahalla/turar joy mavzesi ichida joylashgan, shu sababli yoʻllar xavfsiz;

·       Yer usti piyodalar oʻtish joyi tashkil qilingan;

·       YHXBB xodimi maketi oʻrnatilgan.

Respondentlar O'zbekistonda maktab oʻquvchilarining aksariyati (75%) maktabga piyoda borishini bildirgan. Viloyatlar oʻrtasida bu savolga javob berishda sezilarli farqlar mavjud emas. Faqatgina Toshkent shahrida boshqa viloyatlardan farqli oʻlaroq maktabga piyoda boruvchi respondentlar ulushi bir muncha kamroq (62%). Toshkentda 17% oʻquvchilarni ota-onasi oʻz mashinalarida bolalarni maktabga olib boradi, 9%i esa avtobusdan, 6%i taksidan va 2%i metrodan foydalanishi ma’lum boʻldi.

Respondentlarning 51% iga koʻra, maktabga boradigan yoʻllar xavfsiz emas.

Hududlar kesimida ba’zi tafovutlar mavjud. Masalan, yoʻllarning xavfsizligi poytaxtliklarni koʻproq tashvishga soladi, ularning 60%i "Yoʻq", ya’ni “yo’llar xavfsiz emas” deya javob berdi. Bunday respondentlarning ulushi Surxondaryo (56%) va Buxoro (54%) viloyatlarida ham yuqori.

Sirdaryolik respondentlarning yarmi, aksincha, maktabga eltuvchi yoʻllar xavfsiz deb javob berdi.

Yosh nuqtai nazaridan bu savolga javob berish yaqqol farqlarni ajratish mumkin. Yoshi kattaroq boʻlgan respondentlar (30 yoshdan katta) maktab atrofidagi yoʻllar xavfli degan fikrga koʻproq qoʻshiladilar: 68%i ushbu variantni tanlagan. Taqqoslash uchun, 15 yoshli respondentlarning 22 foizigina maktabga boradigan yoʻl xavfli deb hisoblaydi.

Respondentlarning katta qismi yoʻl harakati qoidalari boʻyicha oʻzlarining bilimlarini "yaxshi" (70%) va "a’lo" (19%) deb baholadi.

Yosh qatlamlari oʻrtasida farq mavjud emas: ham yoshi kichik, ham yoshi katta respondentlar oʻz bilimlarini birdek yuqori baholagan. Shuningdek, hududlar oʻrtasida ham sezilarli farq mavjud emas. Yagona oʻziga xos jihati shundaki, Toshkent shahridagi respondentlar boshqa viloyatlarga nisbatan koʻprog’i (30%) oʻz bilimlarini "a’lo" deb baholadi.

Gender jihatidan esa biroz farq kuzatildi. Masalan, yoʻl harakati xavfsizligi qoidalarini bilish boʻyicha oʻz bilimini a’lo baholagan yigitlar ulushi 22% boʻlsa, qizlar orasi bu koʻrsatkich 15%ni tashkil etdi.

Respondentlarning 8 foizigina ularning maktablarida xavfsizlik va yoʻl harakati qoidalari bo'yicha darslar juda sifatli va batafsil oʻtkazilishini ta’kidladi. Soʻrov ishtirokchilarini 11%i darslar “juda yomon” oʻtilishini belgilagan boʻlsa, 6% respodentlar oʻquv dasturida bunday dars boʻlsa ham, bu soha boʻyicha oʻqituvchining yoʻqligini aytib oʻtgan. Bu muammo ayniqsa Sirdaryo viloyatida jiddiyroq: bu viloyatdagi respodentlarning 9% bu darsni oʻtish uchun oʻqituvchi yoʻqligini ta’kidladi.

20% respondentlarning maktabida bu dars umuman oʻtilmaydi. Toshkent shahri, Sirdaryo va Toshkent viloyatlarida respondentlarning 25%i ushbu yoʻnalishda ixtisoslashtirilgan darslar yoʻqligini belgiladi.

Respondentlarning 1/3 qismi yoʻl harakati xavfsizligi boʻyicha plakatlar yoki qoʻshimcha koʻrgazmali materiallar maktablarda yoʻqligini ta’kidladi.

Soʻrov oʻtkazilgan vaqtda maktabda ishlagan yoki oʻqigan respondentlarning aksariyati ularning maktabida ushbu materiallar mavjudligini belgiladilar. Ota-onalar, hamda jiyanlari maktabga boradigan respondentlar koʻproq "Men xabardor emasman" variantini tanlaganlar.

Hududlar kesimida, Navoiy viloyatidagi soʻrov ishtirokchilarining 48%i maktablarida YHX boʻyicha qoʻshimcha koʻrgazmali materiallar mavjudligini ta’kidladi. Ushbu javob variantini tanlagan respondentlarning eng kichik ulushi (33%) esa Toshkent shahri va Samarqand viloyatida qayd etildi.

23% respondentlar fikriga koʻra, yoʻl harakati xavfsizligini ta’minlash boʻyicha tadbirlar haqida ma'lumot olish uchun eng qulay usul YHXBB mutaxassislari bilan uchrashuvlar tashkil qilish bo’lishi mumkin. Bu javob varianti ayniqsa ota-onalar va maktabda ishlaydiganlar uchun koʻproq manzur keldi. Oʻquvchilarning ota-onalari uchun ikkinchi maqbul variant ochiq darslarni tashkil qilishdir (19%). Maktabda faoliyat yurituvchilar esa bunday usulini kamroq qoʻllab-quvvatlashdi (7%).

Oʻquvchilarning oʻzlari esa televideniye (24%) va ijtimoiy tarmoqlar (23%) orqali yoʻl harakati xavfsizligi toʻgʻrisida ma’lumot olish afzalroq deb aytishdi.

Respondentlarning 19%i YHXBB mutaxassislarni maktab darslariga taklif qilish maktablarning atrofidagi yoʻllarning xavfsizligini oshirishga yordam beradi, deb hisoblaydi. Bu gʻoyani ayniqsa maktabda ishlaydiganlar koʻproq qoʻllab-quvvatlaydilar, ularning 22%i bu variantni tanladi.

Oʻquvchi respondentlarning oʻzlari va maktabga ukasi yoki singlisi boradiganlar, xavfsizlikni ta’minlash uchun maktab oʻquvchilariga yoʻl harakati qoidalarini oʻrgatish eng samarali usul (21%) deb hisoblashdi. Ota-onalarning fikriga koʻra esa, xavfli yoʻllarga qarshi kurashning eng samarali usuli maktablar atrofidagi yoʻllarda avtomobillar uchun tezlikni 30 km/soatgacha cheklashdir – ota-onalarning 17%i.

Maktablar atrofidagi hududlarni avtomobillar uchun mutlaqo yopilishini 7% respondentlar qoʻllab-quvvatladi. Shu bilan birga, ushbu variantni tanlaganlarning ulushi Toshkent shahridagi respondentlar orasida sezilarli darajada yuqori – 17%, qolgan barcha viloyatlarda oʻrtacha koʻrsatkich 5%ni tashkil qildi.

"Boshqa" javob variantini koʻrsatgan 6% respondentlar quyidagilarni yozdilar:

·       Sanab oʻtilgan barcha chora-tadbirlarni amalga oshirish kerak;

·       Haydovchilik guvohnomasini olishdagi korrupsiyaga barham berish, haydovchilar malakasi va bilimini oshirish;

·       Maktablar yaqinida kamera va foto-radarlar oʻrnatish;

·       Svetoforlar oʻrnatish;

·       Yoʻlda sun’iy balandliklar tashkil qilish;

·       Maktab avtobuslarini tashkil etish.

Izoh: Soʻrovlar natijasida olingan maʼlumotlar UNICEFning fikrini aks ettirmaydi, reprezentativ maʼlumotlar hisoblanmaydi va ushbu U-Report so’rovida qatnashgan respondentlarning fikrini aks ettiradi.