U-Report va Qoraqalpog’iston Sog’liqni saqlash vazirligi yoshlar orasida istalmagan homiladorlikni oldini olish usuli sifatida kontraseptivlar hadiqa nimalarni bilishlarini aniqlash maqsadida anonim so’rov o’tkazishdi. BMT ma’lumotlariga qaraganda, dunyo bo’ylab har kuni 129 ga yaqin ayol xavfli abortlar natijasida vafot etadi. Kontraseptivlar istalmagan homiladorlikni oldini olish usuli hisoblanadi.

Ushbu so’rovnoma natijalari kontrasepsiya usullari haqida yoshlarning bilimini oshirish bo’yicha maxsus dasturlarni tayyorlash maqsadida mazkur mavzu haqida ularning bilimlari qay darajada ekanligini tushunish uchun kerak.

 Butun mamlakat bo’ylab 4600 dan ortiq so’ralganlarning 3600 dan ortig’i ushbu anonim so’rovnomada ishtirok etishga rozilik berdi: ulardan 1300 tasi ayol va 2250 tasi – erkak kishidir; 800dan ortiq respondentlar 14-19 yoshli, 1000 yaqini – 20-24 yoshli, 700 yaqini – 25-30 yoshli, qolgan respontentlar yoshi 30+.

 Kontraseptivlar haqida so’rovnomaning asosiy natijalari:

 1.      So’rovda ishtirok etgan barcha qatnashchilarning 43%i kontraseptivlardan foydalanish usullari va xususiyatlari haqida hech narsa (20%) yoki deyarli hech narsa (23%) bilmasliklarini bildirishdi; 24% esa “umumiy ma’lumotga ega”ligini aytishdi.

2.      14 yoshdan 19 yoshgacha bo’lgan qatnashchilarning 50% kontraseptivlar haqida hech narsa yoki deyarli hech narsa bilmasliklarini bildirishdi, 20-24 yoshli qatnashchilar orasida esa ushbu ko’rsatkich 53% ni tashkil etdi.

3.      Javob berganlarning 63% i mazkur masalani hech kim bilan muhokama qilishmagan ekan. Mavzu ochilgan taqdirda ham, faqat do’stlar yoki dugonalar bilan muhokama qilishgan (16%).

4.      Ishtirokchilarning yarmidan ko’p qismi (54%) atrofda kontrasepsiya haqida ma’lumotlar yetarli emas deb hisoblaydi.

Ularning ko’p qismi (29%) shifokordan ma’lumot olishni xohlashadi. Bunday ma’lumotlarni olishning ikkinchi manbai – bu Internetdir (26%). Uchinchi o’rinda – maktabdagi darslar (13%) – ushbu variant 15-19 yoshdagilar guruhi uchun (18%) eng afzali hisoblanar ekan.

5.      Ishtirokchilarning aksariyati (60%) ham ayol, ham erkak birgalikda kontrasepsiya haqida qayg’urishi kerak deb hisoblaydi. Shu o’rinda, erkaklarning 16% i kontrasepsiya haqida birinchi o’rinda erkaklar inobatga olishi kerak deb o’ylasa, ayollarning faqat 9% bu masala haqida erkaklar o’ylashi kerak deb hisoblaydi.

  Respondentlarning 43% i kontrasepsiya va undan foydalanish haqida hech narsa (20%) yoki deyarli hech narsa (23%) bilmasligini ta’kidlab o’tdi va 24%i “umumiy ma’lumotga ega” ekanligini aytib o’tdi.

Yoshlarning 33%i bu mavzuni yetarli darajada (18%) va juda yaxshi (15%) bilishini ta’kidlab o’tishdi.

Shu o’rinda shuni ta’kidlab o’tish kerak-ki, 14 yoshdan 19 yoshgacha bo’lganlarning 50%i kontratseptiv turlari va usullari haqida hech narsa yoki deyarli hech narsa bilmaydilar. 20-24 yosh guruhida ushbu ko’rsatkich 53%ga teng.

Ishtirokchilarning 63%i kontraseptivlar masalasini hech kim bilan muhokama qilishmagan: ulardan 44% ishtirokchilar “hech kim bilan muhokama qilishmagan” va 19%i hech kim bilan muhokama qilmasada, lekin Internet tarmog’idan o’qigan (shu bilan birga, Internetni manba sifatida erkalarning 22%i va ayollarning esa 13%igina ishlatishar ekan). Asosan, bu mavzu do’stlar yoki dugonalar muhokamasi ekanligi aniqlandi – aynan bu javobni 16% ishtirokchilar tanlagan.

 Qizlar bu mavzuni onalari bilan muhokama qilishga moyiladirlar – 6% qizlar bu masalada onalariga murojaat qilganlar; erkalarning 2%igina bu mavzuni onalari bilan muhokama qilishganini ta’kidlab o’tishgan. Barcha yosh guruhlarida erkak yoki ayol ishtirokchi bo’lishiga qaramay, otalar kontraseptivlar haqida ma’lumot berishdagi o’rni sezilarsiz darajadaligi aniqlandi.

Ishtirokchilarning yarmidan ortig’i (54%) atrofida kontraseptivlar haqida yetarli ma’lumotlar yo’q deb hisoblaydi. Shu o’rinda, 50% ayollar ushbu tanlovni belgilagan bo’lsa, erkaklar orasida esa ushbu ko’rsatkich 58%ni tashkil etadi. Bunday ma’lumot yetarli deb ta’kidlab o’tganlar 27%ni tashkil etadi: ularning 31%i ayollar va 24%i erkaklardir.

 Shunday qilib, ishtirokchilarning jins guruhlaridan, ma’lumotlar yetishmovchiligidan, ayollardan farqli olaroq, asosan erkaklar shikoyat qilmoqda.

Ishtirokchilar ma’lumotlarni shifokordan olishni afzal ko’rishini ta’kidlab o’tdilar – 29% ushbu javobni tanlagan. 26% ishtirokchilar ma’lumot olish maqsadida Internetdan foydalanadilar: ularning 30%i erkalar va 17%igina ayollardir.

Uchinchi o’rinda – maktabdagi darslar – 13% ishtirokchilar bu mavzuda aynan maktabda ma’lumot berilgani yaxshiroq deb hisoblaydi. Bunda, 15-19 yosh guruhida bu variant eng ommabop.

14 yoshdagilarning 29%i ushbu mavzuda ota-onalaridan ma’lumot olishni istashadi – va bu variant ushhu yoshdagilar uchun eng afzalidir.

“Boshqa” degan javobni tanlagan U-Report dasturi qatnashchilarining 8%idan kontraseptivlar haqida ma’lumot olishning o’zlari uchun eng qulay manbalarni sanab o’tishlarini so’radik va quyidagi javoblarni oldik:

1.      Oynai jahon/televizor, ijtimoiy reklama;

2.      U-Reportdan;

3.      Bunday ma’lumot kerak emas;

4.      Barcha mavjud manbalardan;

5.      O’quv muassasalaridagi darslarda;

6.      Sog’liqni saqlash vazirligi va boshqa rasmiy saytlardan.

U-REPORTYORLAR FIKRI:

"Kontrasepsiya usullari to'g'risida ma'lumot ochiq bo'lishi kerak, hozirgi paytdagidek taqiqlangan emas. U aynan dorixonalarda risolalar va plakatlar shaklida joylashtirilishi mumkin".

“Men boshlanishiga kontrasepsiya mavzusi juda uyatsiz, go'yo sharmandali mavzu bo’lmasligini istardim. Aksincha, atrofdagilar, xoh oila bo'lsin, xoh o'qituvchilar, psixologlar va shifokorlar yoshlarga kontrasepsiya vositalaridan foydalanishni aytishlari va o'rgatishlari kerak. Aks holda, ko‘plab noxush oqibatlarga olib keladi”.

“Buni hech qanday (jinsiy) aloqasiz o'rgangan ma'qul. Chunki yoshlar bunday suhbatlardan xijolat tortishadi, uyalishadi yoki kulishadi».

“Vaqt o'tishi bilan hamma buni bilib oladi. Bu haqida qo'shimcha bilim kerak emas. O’quvchilar kuladilar xolos”.

«Tengdoshga tengdosh tamoyili asosida 15-16 yoshdan boshlab seminarlar tashkil qilinishi kerak. Masalan, maktabda. Ota-ona bu ma’lumotlarni hamma oilada berishiga ishonmayman, bizda uyat degan tushuncha bor, u haqida kopchilik oilalarda ochiq aytilmaydi. Rostini aytish kerak, bizarning yoshlarning aksariyati psixologga borishmaydi».

Aksariyat ishtirokchilar (60%) ikkala tomon ham (erkak va ayol birgalikda) kontrasepsiya haqida o’ylashlari kerak deb hisoblashadi. Shu bilan birga, erkaklarning 16%i bu haqda, birinchi navbatda, erkaklarning o'zlari o'ylashlari kerak deb hisoblashadi, ayollarning atigi 9 %i bu erkaklar vazifasi deb o'ylashadi.

Ishtirokchilarning 43% jinsiy hayot olib bormayotgani sababli kontrasepsiya vositalaridan foydalanish to'g'risidagi savolga javob bera olishmadi (ulardan 52 %i ayollar va 37%i erkaklardir). Faqat 18%i ular kontrasepsiya vositalaridan doimiy ravishda foydalanishlarini aytishgan. Ishtirokchilarning yoshi qancha katta bo'lsa, u "Hamisha" javob variantini tanlashga shuncha moyil bo'ldi. Masalan, 35 yoshdan 45 yoshgacha bo'lganlarning 45 %i kontrasepsiya vositalaridan doimiy foydalanishlarini, 20-24 yoshda esa atigi 9%i ushbu javobni tanlaganliklarini ta'kidlashdi.