26 iyun – Xalqaro giyohvandlikka va giyohvand moddalarning noqonuniy aylanishiga qarshi kurash kuni. Shuning uchun U-Report va BMTning Narkotik va jinoyatga qarshi kurash bo‘yicha boshqarmasi (UNODC) shu mavzuda anonim so’rovnoma o’tkazdi. Olingan ma’lumotlar yoshlar o’rtasida qaramlik chaqiradigan va sog’liqqa salbiy ta’sir qiladigan moddalarning (sigaret, narkotik va hk.) iste’mol darajasini aniqlash maqsadida UNODC tomonidan olib borilayotga tadqiqotida ishlatiladi. Ushbu so’rov natijalari yoshlar o’rtasida qaramlik chaqiradigan va sog’liqqa salbiy ta’sir qiladigan moddalarning istemolini oldini olish bo’yicha samarali dasturlar ishlab chiqishda kerak bo’ladi.

 So‘rovnomada mamlakat bo‘ylab 4000ga yaqin respondent ishtirok etdi.

YOMON ODATLAR TO‘G‘RISIDAGI SO‘ROVNOMANING ASOSIY NATIJALARI:

1.      So’rovda ishtirok etganlarning 74% sigaret chekmaymidlar va faqatgina 18% sigaret chekishar ekan. Sigaret chekish ayollarga nisbatan (5%) erkaklar (26%) orasida ko’proq tarqalgan.

2.      So'rovda qatnashganlarning 34% o’zining birinchi sigaretasini 19 yoshdan oshganda tatib ko’rgan, 22% esa 17-18 yoshida.

3.      So’rovda chekuvchi qatnashchilarning 15% kuniga 6-10 sigaret chekadi. Shu bilan birga, kuniga 6-10 sigaret chekadiganlar orasida 20% ayollar va 14% erkaklar.  

4.      16% respondentlar elektron sigaret chekish bo’yicha qandaydir tajribaga ega – ular orasida 1-2 yoki 5-6 va yoki undan ko’p marotaba ta’tib ko’rgan. Faqat 1% ishtirokchilar elektron sigaretalarni doimiy ravishda chekishini qayd etgan.

5.      So’ralganlarning 86% hech qachon nosvoy iste’mol qilishmagan. Ayollar o’rtasida bu ko’rsatkich 99% tashkil qildi.

6.      Ayollarning 98% va erkaklarning 94% giyohvand moddalarni hech qachon iste’mol qilishmagan ammo ayollarning faqat 1% va erkaklarning 4% 1-2 marta ta’tib ko’rishgan.

7.      Ayollarning 76% sigaret chekadigan odamlar katta xavf ostida ekanligiga ishonishsa, bu javob variantini faqat 56% erkaklar tanlashgan.

8.      Respondentlarning 19% hayot davomida 1-2 marta giyohvand moddalarni iste’mol qilganda ularning salomatligiga xavf bormi yoki yo’qmi bilishmaydi, huddi shunday ko’rsatkich nosvoyni iste’mol qilish masalasi bo’yicha ham qayd etildi.

So’rovda ishtirok etganlarning 74% sigaret chekmaymidlar va faqatgina respondentlarning 18% sigaret chekishar ekan. Sigaret chekish ayollarga nisbatan (5%) erkaklar orasida (26%) ko’proq tarqalgan. Chekuvchilarning eng ko’p soni 25-30 yosh va undan yuqori yoshdagilar oradisa – ushbu yosh guruhidagi 28%dan oshiq respondentlar sigaret chekadi. 

So'rovda qatnashganlarning 34% o’zining birinchi sigaretasini 19 yoshdan oshganda tatib ko’rgan. Olingan natijalar shuni ko'rsatadiki, chekishni boshlash yoshi kattalashgan sari oshib boradi. Shu bilan birga, qizlar erkaklarga qaraganda erta yoshda chekishni tatib ko’rar ekan: masalan, agar erkaklarning 5% 11-12 yoshda sigaret chekgan bo'lsa, qizlar orasida bu ko'rsatkich 10% tashkil qiladi.

Kuniga bir marta chekilgan sigaretlar soni bo'yicha quyidagi javoblar olindi:

- respondentlarning 32%i kuniga 1-5 sigaret chekishadi

- haftada bir sigaretadan kam chekadiganlar soni 18%

- so’rov qatnashchilarning 15% kuniga 6-10 sigaret chekadi. Aytib o’tish kerakki, kuniga 6-10 sigaret chekadiganlar orasida 20% ayollar va 14% erkaklar.

Respondentlarning 84% elektron sigaret chekish tajribasiga ega emas. Ko'pincha elektron sigaretalarni erkaklar chekishar ekan: masalan, 93% ayollar hech qachon bunday sigaretlarni tatib ko'rmaganlar.

So’ralganlarning 86%i hech qachon nosvoy iste’mol qilishmagan. Ayollar o’rtasida bu ko’rsatkich 99%ga teng (faqatgina 1% ayollar 1-2 marta tatib ko'rganliklarini bildirgan). Erkaklar orasida bu ko'rsatkich 79% tashkil etadi.

Ayollarning 98% va erkaklarning 94% giyohvand moddalarni hech qachon iste’mol qilishmagan, shu bilan birga, ayollarning 1% va erkaklarning 4% 1-2 marta ta’tib ko’rishganini bildirishgan. Bunday moddalarni iste’mol qilish 35 yoshdan katta bo’lganlarda ko’payishini ko’rishimiz mumkin: bir necha marta ta’tib ko’rganlar (9%), bir yil avval (2%), oxirgi 12 oy va 30 kun ichida (1%dan) tashkil etadi.

Yoshlarning 9% sigaretning sog’ligiga zararli ekanligini bilmaydi va 36% elektron sigaret xavfi haqida bilmaydi. So’ralganlarning 63% oddiy sigaret chekuvchilar o'zlarining salomatligini yuqori darajada xavf ostiga qo’yadi deb hisoblashadi, elektron sigaret uchun esa bu ko’rsatkich taxminan 32%ni tashkil qiladi. Ayollarning 76% sigaret chekadigan odamlar katta xavf ostida ekanligiga ishonishadi, bu javob variantini esa faqat 56% erkaklar tanlashgan.

Jahon sog'liqni saqlash tashkiloti ma'lumotlariga ko'ra, har yili 7 milliondan ortiq kishi tamaki mahsulotlarini iste'mol qilganidan vafot etadi, sog'liqni saqlash va mehnat samaradorligini pasayishi xarajatlari esa oilalar va hukumatlarga 1,4 trillion dollardan ortiqqa tushadi.

Tamaki yetishtirish tufayli bolalar maktabga bormay qo’yishadi. Tamaki yetishtirish bilan shug'ullanadigan oilalardan 10-14% bolalar tamaki dalalaridagi ishlar tufayli maktabdagi darslarni qoldirishadi. Tamaki kompaniyalarning 60-70% ishchilari ayollardir. Ish vaqtida ayollar ko'pincha xavfli kimyoviy moddalar ta'siriga duch keladilar.

Elektron sigaretalar - tamaki bargini yoqish yoki ishlatish o'rniga foydalanuvchi tomonidan nafas olish uchun eritma bug'lanadigan qurilma. Eritmaning asosiy tarkibiy qismlari glitserinli yoki propilenglikol va xushbo'y moddalardir. Bu eritmalar va ular chiqaradigan moddalar boshqa kimyoviy moddalarni o'z ichiga oladi, ularning ba'zilari toksinli hisoblanadi.

Tamaki iste'moli saraton, o'pka kasalliklari va yurak-qon tomir kasalliklari kabi qator surunkali kasalliklar rivojlanishi xavf omillaridan biridir.

Respondentlarning 19% hayot davomida 1-2 marta giyohvand moddalarni iste’mol qilganda salomatlikka xavf tug’diradimi yoki yo’qmi bilishmaydi, huddi shunday ko’rsatkich nosvoyni iste’mol qilish masalasi bo’yicha ham qayd etildi.

Respondentlarning 59% fikriga ko’ra giyohvand moddalarni 1-2 marta iste’mol qilish odam salomatligi uchun juda xavflidir. 25-30 yoshdagi respondentlar ichida faqatgina 52% bunaqa moddalar salomatlik uchun juda xavfli deb hisoblaydi - bu barcha yosh guruhlari orasida eng past ko’rsatkich.

Yoshlarning faqatgina 37% sigaret chekish katta xavf bilan bo’gliq deb hisoblashadi.

Shu bilan birga, ko’proq ayollar bunday turdagi moddalarning sog’liqqa salbiy ta'siri bor deb o'ylashga moyil.

UNODC ma'lumotiga ko'ra, psixofaol moddalarni iste'mol qilish global kasalliklar, nogironlik va o'limga olib keladi. Inyeksiyon giyohvand moddalarni iste'mol qilish Gepatit C va OIV kabi jiddiy yuqumli kasalliklar tarqalishining asosiy sabablaridan biri hisoblanadi. Tahlillarga qaraganda, inyeksiyon giyohvand moddalarni iste'mol qilganlarning 11,9% (1,4 mln.) OIV bilan yashamoqda. Giyohvand moddalarni iste'mol qilish bilan bog'liq o'lim, ulardan foydalansih oqibatida yuzaga keladigan haddan ziyod zararni ko'rsatadi. UNODC ma'lumotlariga ko'ra, 2015 yilda 190,900 giyohvand moddalar bilan bog'liq o'lim qayd etilgan, bu esa 15-64 yoshdagi million kishi uchun o'lim ko'rsatkichi 39,6 kishiga teng.

O’zingiz yoki yaqinlaringiz giyohvandlik moddalari qaramidan ozod bo’lishini va qaytadan sog’lom turmush tarziga qaytishini istasangiz tibbiy yordamni Respublika narkologiya markazi yoki boshqa tibbiyot markazlariga murojaat qilib olishingiz mumkin. Maslaxat va boshqa yordam uchun Respublika narkologiya markazi raqamlari:

+998781507931

+998781507932

Izoh: So’rov natijasida olingan ma’lumotlar UNICEFning ushbu mavzuga munosabatini aks etmaydi, reprezentativ ma’lumot emas va so’rovda qatnashgan taxminan 4000ga yaqin respondentlarning fikridir.