O'zbekistonda UNAIDS bilan hamkorlikda o'tkazilgan so'rovda 12 725 U-Report foydalanuvchilari qatnashdi. So‘rovdan ko‘zlangan maqsad O‘zbekistonda yoshlarning OIV infeksiyasi haqida xabardorligi va oldini olish bo‘yicha dasturlar samaradorligini oshirish maqsadida yoshlarning OIV infeksiyasi va uning yuqish yo‘llari haqida xabardorligini o‘rganish bo‘lganligi sababli 35 yoshgacha bo‘lgan respondentlar tanlab olindi. Shunday qilib, ushbu so'rovda qatnashganlar soni 10 704 nafarni tashkil etdi.

Respondentlarning asosiy qismi Toshkent shahri (12%), Xorazm (11%) va Samarqand (10%) viloyatlariga to’g’ri keladi. So’rovda eng kam respondentlar Sirdaryo viloyatidan qatnashgan (3%).

Gender bo'yicha taqsimlanishiga ko’ra, so'rovda qatnashgan barcha respondentlarning 60% yigitlar va 40% qizlarni tashkil etdi.

Respondentlarning aksariyati (69%) OIV va OITS turli tushunchalar ekanligini ko‘rsatib to‘g‘ri javobni tanladi. Respondentlarning 17%iga ko'ra, OIV va OITS bir narsa.

 Respondentlarning ko'pchiligi OIV va OITS bir xil narsa emasligini to'g'ri ta'kidlagan bo'lsa-da, gender nuqtai nazaridan, u yoki bu yo'nalishda aniq ustunlik bo'lmasa ham, ba'zi farqlar kuzatilishi mumkin. Masalan, qizlar (71%) yigitlarga (68%) qaraganda bu masaladan ko'proq xabardor ekanligini ta'kidlash mumkin.

Hududlarni solishtiradigan bo’lsak, Andijon viloyatida respndentlarning deyarli to’rtdan bir qismi (23%) OIV va OITSni bir xil degan noto’g’ri fikrda bo’lsa, Farg’ona va Sirdaryo viloyatlarida ham bu javobni tanlaganlar ko’rsatkichi yuqori (o’rtacha 21%dan). Shu bilan birga Toshkent shahrida 76% javob berganlar OIV va OITS turli ekanligini to’g’ri ko’rsatgan.

Respondentlarning 41%i OIV-infeksiyasiga davo borligini ko’rsatib to’g’ri javob berdilar va respondentlarning biroz ko’proq qismi (46%) davo yo’q deb xato hisoblashadi. Qayd etish joizki, respondentlarning 13%i bu savolga javobni bilmasligini aytishdi.

So’rov natijalari shuni ko’rsatadiki, qizlarning 48%, yigitlarning 45% OIV infeksiyasini davolab bo’lmaydi degan fikrda. Bundan tashqari, bu savolga javob bilmaydigan yigitlar (14%) qizlarga (11%) qaraganda ko’proq.

Viloyatlar kesimi bo’yicha Farg’ona (48%) va Samarqand (47%) viloyatlari OIV infeksiyasida davo yo’q degan noto’g’ri fikr bo’yicha yetakchilik qilayotgan bo’lsa, Toshkent shahrida respondentlarni 45% davo bor deb hisoblaydi.

Respondentlarning 70% OIV bilan yashaydigan odamni tashqi ko’rinishiga qarab aniqlash mumkinmasligini to’g’ri ko’rsatdilar. Shu bilan birga respondentlarning 17% OIV infeksiyasi bilan yashaydigan odamni tashqi ko’rinishiga qarab aniqlash mumkin degan noto’g’ri fikrda.

Javoblarni gender bo’yicha taqsimlaganda nisbiy tenglik mavjud, shuni ta’kidlash mumkinki, OIV bilan yashaydigan odamni tashqi ko’rinishi orqali aniqlash mumkin degan noto’g’ri fikrdagi respondentlar orasida qizlarga qaraganda yigitlar biroz ko’proq (qizlarning 16%, yigitlarning 18%).

Hududlar kesimida, OIV bilan yashaydigan odamni tashqi koʻrinishga qarab aniqlash mumkin deb noto’g’ri javob berganlarning eng koʻp qismi Namangan viloyatidagi respondentlar (24%). Toshkent shahridan – 74% va Toshkent viloyatidan – 70% respondentlar OIV bilan yashaydigan odamni tashqi ko’rinishidan aniqlab bo’lmaydi degan fikr bilan bu borada eng ko’p xabardor ekanligini ko‘rsatib berdi.

Respondentlarning yarmidan ko‘pi (58%) OIV infeksiyasi faqat uchta yo‘l bilan – jinsiy, onadan bolaga va qon orqali yuqishini belgilar to‘g‘ri javob ko‘rsatdi. Respondentlarning 6%i OIV yuqish yo‘llaridan xabardor emas, respondentlarning 13%i esa OIV infeksiyasi yuqoridagi barcha variantlar, jumladan havo tomchilari, umumiy idish-tovoq, kiyim-kechak, quchoqlashish va qo‘l berib ko’rishish orqali yuqishi mumkin, deb hisoblaydi.

Jins kesimiga keladigan bo’lsak, yigitlar (58%) ham, qizlar ham (57%) "Faqat 1,2,3" javob variantini taxminan teng tanlaganliklarini kuzatish mumkin. Biroq, yigitlar orasida OIV infeksiyasi faqat jinsiy yo'l bilan yuqadi deb hisoblaydiganlar ko'p (16%), qizlar esa bu javob variantini kamroq tanladilar - 10%.

Shunisi e'tiborga loyiqki, qizlarning 16%i OIV infeksiyasi yuqoridagi barcha variantlar, shu jumladan havo tomchilari, umumiy idishlar, kiyim-kechak va quchoqlash, qo'l berib ko’rishish orqali yuqishi mumkin, degan noto'g'ri fikrda, ammo shunga o'xshash fikrdagi yigitlar biroz kamroq - 11%.

Xorazm viloyatida respondentlarning 16%i OIV infeksiyasi barcha mumkin bo’lgan yo’llar bilan yuqadi deb hisoblasa, Qashqadaryo viloyatida ham shuncha respondent (16%) OIV infeksiyasi faqat jinsiy aloqa orqali yuqadi, deb hisoblaydi. OIV yuqishining 3ta to’g’ri yo’lini ko’rsatgan eng ko’p respondentlar Toshkent shahrida – 63%.

Respondentlarning uchdan ikki qismidan ortig'i (70%) OITSga qarshi anonim testni OITS markazida topshirish mumkin, deb to'g'ri javob berdi va 15% anonim OIV testini qayerda topshirish mumkinligini bilmadi.

Gender bo'yicha yigit va qizlarning OITSga qarshi kurashish markazi bo'limlarida anonim tarzda OIV testidan o'tish mumkinligi haqida taxminan bir xil xabardor (yigitlar uchun 71% va qizlar uchun 69%).

Toshkent shahrida respondentlarning 65%i OITSga qarshi kurashish markazi filialida OIV infeksiyasi bo‘yicha anonim testdan o‘tish mumkin deb javob bergan. Shu bilan birga, xuddi shu Toshkent shahri va Qashqadaryo viloyatida respondentlarning beshdan bir qismi (20%i) OIV infeksiyasiga anonim test o‘tkazish joyi haqida bilmaydi.

Respondentlarning 72%i hech qachon OIV testini topshirmaganlarini bildirdi, faqat 9%i nisbatan yaqinda - so'nggi 6 oy ichida testdan o'tgan.

Gender taqsimoti bo'yicha so'rov natijalari shuni ko'rsatdiki, yigitlarga (69%) nisbatan, hech qachon OIV uchun testdan o'tmagan qizlar soni (77%) ko'proq. So'nggi 6 va 12 oy yoki bir yildan ortiq vaqt davomida OIV testini o'tkazgan yigitlar (10%, 6% va 16%) qizlarga nisbatan (8%, 4% va 10%) ko’proq.

Hech qachon OIVga test topshirmagan eng ko’p respondentlar soni quyidagi 4 ta hududlarga to’g’ri keladi: Qoraqalpog‘iston Respublikasi (85%), Namangan va Qashqadaryo viloyatlari (har biri 84% dan) va Navoiy viloyati (83%). Toshkent shahrida respondentlarning 21%i bir yildan ko‘proq vaqt oldin, 10%i so‘nggi 6 oy ichida OIVga test topshirgan.

Respondentlarning yarmidan ko'pi (57%) OIV infeksiyasi haqida ma'lumot olishda ko'proq tibbiyot xodimlari va shifokorlarga ishonishini bildirdi. Respondentlarning 10%i ota-onalariga, yana shuncha miqdordagisi Internetdagi ommaviy axborot vositalariga ishonishini ochiqladi. Shuni ta'kidlash mumkinki, yoshlarning eng kichik qismi bu masalada blogerlar va tanish, do'stlariga ishongan bo’lishini aytgan (respondentlarning umumiy sonidan 1%dan).

“Boshqa” variantini tanlagan respondentlar (12%) quyidagi javoblarni ko‘rsatdilar:

- Hech kim

- Xudo

- Ilmiy adabiyot

- Jahon Sog’liqni Saqlash Tashkilotiga.

- "OIV infeksiyasiga ixtisoslashgan tashkilotlar xodimlari".

OIV infeksiyasi haqida gap ketganda, yigitlarning 53%i va qizlarning 61%i tibbiyot xodimlari va shifokorlarga ko'proq ishongan bo’lishlarini aytdilar. Ijtimoiy tarmoqlarga qizlarning 7%i, yigitlarning 12%i ishonishini bildirdi. Taxminan teng miqdordagi yigit va qizlar xalqaro tashkilotlar xodimlaridan ma'lumotlarga ishongan bo’lishardilar (yigitlarning 7%i va qizlarning 6%i).

Qashqadaryo viloyatida respondentlarning 9%i OIV infeksiyasi haqida ma’lumot olishda do‘stlariga ishongan bo’lardi. Xorazm viloyatidagi respondentlarning deyarli yarmi (49%i) shifokorlar va tibbiyot xodimlariga ko‘proq ishonardi, Surxondaryo viloyatida respondentlarning 18%i OIV infeksiyasi haqidagi ma’lumotlarda ota-onalariga ishonishardi. Jizzax viloyatida respondentlarning 13%i OIV infeksiyasi haqida Internetdagi ommaviy axborot vositalaridan olingan maʼlumotlarga ishongan bo’lardi.

Izoh: Keltirilgan ma’lumotlar UNICEFning fikrini aks ettirmaydi, reprezentativ ma'lumot hisoblanmaydi. So’rov natijalari U-Reportning shu so'rovida ishtirok etgan respondentlarning fikrlari tahlilidir.